Urlop okolicznościowy – komu przysługuje?
Jeśli pracujemy na etacie, to mamy prawo nie tylko do urlopu wypoczynkowego, lecz również do urlopu okolicznościowego. Możemy wykorzystać go jedynie w szczególnych sytuacjach, a to kiedy z niego skorzystamy, określają konkretne przepisy. Kto może go uzyskać i czy jest on płatny? Wyjaśniamy!
Urlop okolicznościowy – kiedy przysługuje?
Urlop okolicznościowy to specjalna forma usprawiedliwienia nieobecności w pracy, która przysługuje w przypadku zajścia wyjątkowych sytuacji życiowych. Dotyczy tylko osób, które świadczą swoje usługi w ramach umowy o pracę. W przypadku umów cywilnoprawnych oraz odbywania stażu pracownikowi nie przysługuje urlop okolicznościowy.
W zależności od rodzaju wydarzenia przyznawany jest 1 lub 2 dni wolne od pracy. Osoba, która chce otrzymać urlop okolicznościowy, musi powiadomić o tym fakcie swojego pracodawcę i wypełnić odpowiedni wniosek.
Narodziny dziecka to jeden z najczęstszych powodów, dla których takie zwolnienie z pracy jest udzielane. W przypadku wydarzeń dających się przewidzieć o chęci wzięcia urlopu okolicznościowego należy poinformować pracodawcę odpowiednio wcześniej, aby mógł znaleźć innego pracownika na nasze miejsce. Natomiast w określonych sytuacjach, jeśli wydarzenie powstało nagle, to konieczne jest, by najpóźniej drugiego dnia nieobecności w pracy złożyć wniosek o urlop okolicznościowy. Śmierć najbliższej osoby jest właśnie takim przypadkiem i zapewnia pracownikowi możliwość poinformowania pracodawcy „po fakcie”.
W jakich sytuacjach oraz na jaki czas przyznawany jest urlop okolicznościowy? Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na usprawiedliwienie nieobecności w pracy możemy liczyć w przypadku:
- ślubu pracownika – 2 dni,
- narodzin dziecka pracownika – 2 dni,
- śmierci członka najbliższej rodziny (matki, ojca, macochy, ojczyma, małżonka oraz dziecka) – 2 dni,
- ślubu dziecka pracownika – 1 dzień,
- śmierci rodzeństwa, teściów, babci, dziadka oraz innych osób, które pozostają pod bezpośrednią opieką pracownika – 1 dzień.
Ważne jest, aby potwierdzić zasadność złożonego wniosku o urlop okolicznościowy odpowiednim dokumentem w postaci aktu zawarcia związku małżeńskiego, aktu zgonu lub narodzin.
Wniosek o urlop okolicznościowy
Aby pracownik otrzymał usprawiedliwione zwolnienie z pracy, niezbędne jest dopełnienie kilku formalności.
Pierwszą z nich jest powiadomienie pracodawcy o wystąpieniu danej sytuacji i złożenie wniosku z zaznaczeniem, że ubiegamy się o urlop okolicznościowy. Jeśli termin wydarzenia znany jest wcześniej (tak jak ma to miejsce w przypadku ślubu), to pracownik powinien z odpowiednim wyprzedzeniem poinformować o tym swojego zwierzchnika. Jeśli natomiast dojdzie do sytuacji nieprzewidzianej (np. śmierci bliskiej osoby), to pracodawcę należy powiadomić najszybciej, jak tylko będzie to możliwe.
Ostatnią wymaganą formalnością jest dostarczenie dowodu na wystąpienie okoliczności, w których „należy się” urlop okolicznościowy.
Urlop okolicznościowy kodeks pracy
Prawo do usprawiedliwienia nieobecności w pracy z powodu okoliczności życiowych jest potwierdzone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 roku. Treść tego aktu brzmi następująco:
§15. Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:
1) 2 dni - w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika, lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
2) 1 dzień - w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Pracownikowi należy się również prawo do pełnego wynagrodzenia:
§16.
- Za czas zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 8 zdanie drugie, § 9, § 11 ust. 1 pkt 2 i 2b, § 12 oraz § 15, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 297 rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wysokości wynagrodzenia, Kodeksu pracy.
Czy pracodawca może odmówić urlopu okolicznościowego?
Zgodnie z ustaleniami zawartymi w Kodeksie Pracy oraz Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej udzielenie urlopu okolicznościowego jest prawnym obowiązkiem pracodawcy. Z przytoczonych w tym artykule dokumentów jasno wynika, że pracownikowi zatrudnionemu w ramach umowy o pracę przysługuje usprawiedliwienie nieobecności po dopełnieniu formalności i udokumentowaniu kwalifikującego się wydarzenia odpowiednim dokumentem. Należy jednak pamiętać o tym, że urlop okolicznościowy zostanie przyznany tylko na wniosek pracownika. Pracodawca nie może go udzielić z własnej inicjatywy.
Kiedy możemy wykorzystać urlop okolicznościowy?
Wbrew pozorom pracownik nie musi brać przysługujących mu dni wolnych w momencie zaistnienia danej okoliczności. Zwolnienie z pracy może być wykorzystane w innym terminie, jeśli jest on bezpośrednio związany z wydarzeniem.
Przykładowo, jeśli nasza córka wychodzi za mąż w sobotę, a my pracujemy tylko w dni robocze, to możemy wykorzystać wolne przed ceremonią. Podobnie ma się sytuacja w przypadku straty najbliższej osoby, kiedy to otrzymamy urlop okolicznościowy. Śmierć ojca jest bardzo trudnym przeżyciem, a należne nam dwa dni wolnego możemy wykorzystać w późniejszym terminie, co pomoże nam przeboleć stratę.
Czy urlop okolicznościowy jest płatny?
Zgodnie z cytowanym już §16 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 roku za ustawowo usprawiedliwiony czas nieobecności w pracy pracownikowi należy się wynagrodzenie pieniężne. Prawo to zostało ustalone, aby pracownik nie był stratny, decydując się uczestniczyć w danym wydarzeniu, biorąc urlop okolicznościowy. Śmierć babci jest jednym z takich przypadków – pracownikowi przysługuje przywilej zwolnienia z pracy oraz pełnego wynagrodzenia. Pozwala to oddać należny hołd zmarłej osobie i jednocześnie nie martwić się o kwestie finansowe.